BİTKİ BESİN MADDESİ NOKSANLIKLARI
Bitkilerde beslenme noksanlıkları çok çeşitli sebeplere bağlı olabilir
En çok görülen sebepler:
Toprakta besin maddesinin mutlak noksanlığı
Besin maddesinin bitki tarafından alınabilirliğini sınırlandıran toprak ve diğer çevre etmenleri
Topraksız yetiştiricilikte bitki yetiştirme ortamının besin maddelerince yeterince zenginleştirilmemiş olması
Dengesiz gübreleme
Besin maddesinin alınması ve kullanılmasını zorlaştıran bitkisel özellikler
Besine olan talebi artıran genetik bitki özellikleri ve bitki büyüme düzenleyicilerinin etkileri
Bitki Besin Maddelerinin Alınmasını Sınırlandıran (Engelleyen) Faktörler:
Toprak pHsının yüksek olması ve fazla kireç:
Demir, Çinko, Mangan, Bakır, Bor engellenir
Fosfor fikse olur alınamaz
Amonyak şeklinde Azot kaybı olur
Potasyum ve Magnezyum elementleri kalsiyumun antagonistik etkisi nedeniyle az alınır
Asidik toprak koşulları (düşük toprak pHsı)
Fosfor : Demir ve Alüminyum iyonlarıyla birleşerek güç çözünen bileşikler oluşturduğundan yarayışlılığı azalır
Azot : Kısıtlı mikro organizma faaliyeti nedeniyle Azot kazanımı olmaz
Kalsiyum, Magnezyum, Potasyum, Çinko, Bakır: Şiddetli yıkanma nedeniyle alınabilir miktarları azalır.
Molibden : Bitkiler için alınamaz formlara dönüştüğünden alınabilir miktarı azalır.
Toprakta besin elementlerinin birbirine antagonistik (olumsuz) etkileri :
Fazla Kalsiyum Fosforu engeller
Fazla Kalsiyum Potas ve Magnezyumu engeller
Fazla Fosfor Çinkoyu engeller
Fazla Demir Çinko Mangan birbirini engeller
Uygun olmayan fiziksel toprak özellikleri:
Fazla kumlu topraklar besin tutmaz, fakir olurlar
Havalanması iyi olmayan topraklarda besin alımı azalır
Sıkışık topraklarda kök gelişimi zayıf olur besin alımı azalır
Biyolojik faktörler
Virüs, mantar, bakteri gibi zararlı mikro organizmalar besin alımını engeller
Böcek zararı besin alımını engeller
Yabancı ot ve toprakta yaşayan canlılar bitki besinlerini azaltarak bitkide beslenme noksanlığı yaratır
Olumsuz iklim koşulları
Yağış azlığı veya aşırı fazlalığı
Aşırı yüksek ve düşük sıcaklık
Uzun süren kapalı havalar nedeniyle ışık yetersizliği
Gübrelemeye bağlı olarak ortaya çıkan besin noksanlıkları
Fazla Amonyum Kalsiyum ve Magnezyum alımını azaltır
Fazla Nitrat başta Demir olmak üzere mikro besinlerin alımını azaltır
Fazla Nitrat Fosfat alımını azaltır,
Fazla Fosfat Nitrat alımını azaltır
Fazla Potasyum Magnezyum ve Kalsiyum alımını azaltır.
Fazla Fosfor Çinko ve diğer mikro besinlerin alımını azaltır
Fazla Kalsiyum Demir, Bor, Mangan, Magnezyum noksanlıkları yaratır
Fazla Bakır, Çinko ve Mangan birbirlerinin alımını azaltır
Besin elementlerinin bitki bünyesindeki etkileşimlerine bağlı beslenme sorunları
Bitki hücrelerinde bir besinin fazla bulunması bir başka besinin noksanlığına sebep olabilir
En sık rastlanan örnekler:
- Fazla Fosfor, Çinko ve Demiri
- Fazla Nitrat , Demir ve Potasyumu
- Fazla Demir, Çinko ve Manganı
- Fazla kalsiyum ,Potasyum, Magnezyum ve Demiri olumsuz etkiler
Beslenme bozukluğuna benzer semptomlar yaratan diğer faktörler
Besin noksanlığı metabolizmada bozulmaya neden olan diğer bazı etmenler de, beslenme bozukluklarına benzeyen semptomlar yaratabilirler.
Bu etmenler:
- Hava koşulları: Don koşulları ve düşük sıcaklık, kuraklık rüzgar gibi hava olayları yapraklarda kızarmalara, kenar kurumalarına yol açarlar
- Toprak faktörleri: Toprağın uzun süre ıslak ve havasız kalması yapraklarda sararma , ve kızarıklıklar, yaprak kenarlarında kurumalar yaratır
- Bitki zararlıları ve hastalık etmenleri: Birçok hastalık etmeni bitkilerde besin noksanlıklarına benzer arazlar oluşturur
- İlaç, hormon ve gübre etkileri: Bitkilere püskürtülen çeşitli ilaçlar, BGD ve yaprak gübreleri gibi maddelerin dozu iyi ayarlanmadığı takdirde, beslenme bozukluklarına benzer semptomlar yaratabilirler
Toprak pHsının besin alımına etkisi:
Toprak pH besin alımını etkiler
Besin alımı için genel olarak en uygun pH derecesi 7.0 dır. Yani nötr ortamda besin alımı en uygun durumdadır. pH 6.5 7.5 genellikle bitkilerin beslenmesi bakımından uygun kabul edilir
pH 6.5 dan aşağı doğru gittikçe, yani toprağın asitlik derecesi arttıkça bazı besinlerin alımında zorluklar çıkar
- N, P, K, Ca, Mg, S, Mo elementlerinin yarayışlılıkları azalır
-Asitlik derecesi çok fazla ise Zn, Mn, Cu, B elementlerinin de yarayışlılıkları azalır
pH 7.5dan yukarı doğru gittikçe, yani toprağın bazlık derecesi arttıkça daha büyük beslenme sorunları çıkar
- N, P, Ca, Mg alımı güçleşir
- Fe, Mn, Cu, Zn ve B alımı zorlaşır
-Özellikle pH 8 ve üzerinde mikro element sorunlarının önüne geçilemez, kloroz görülür, Bu gibi durumlarda yaprak gübrelemeleri fayda sağlar
- Şelatlı mikro besin gübrelerinin kullanılması pHsı yüksek, bazik topraklarda kaçınılmaz olur.